Stjórnvöld hafa ítrekað beitt því fyrir sig í umræðu um tvöföldun veiðigjalds að yfirgnæfandi meirihluti þjóðarinnar telji að fyrirtæki í sjávarútvegi séu fær um að greiða hærra veiðigjald. Það er í takti við það sem greinin hefur sjálf sagt enda hafa fyrirtæki í sjávarútvegi margoft lýst því yfir að þau séu reiðubúin til samtals um hækkun eða breytingar á veiðgjaldi, ef vel er að staðið og tillit tekið til ólíkra hagsmuna.

Ef rétta leiðin er hins vegar að fara að vilja þjóðarinnar, þá væri þó ráð að fá betri mynd af því hvernig þjóðin lítur á málið og hvað henni finnst raunverulega. Ein spurning segir sjaldnast alla söguna. Kannanir segja afmarkaða sögu, það skiptir miklu máli um hvað er spurt og ekki síður hvernig spurningar eru orðaðar. Þær geta þó vissulega gefið mikilvægar vísbendingar.

Varla hægt að segja að breið sátt sé um frumvarpið samkvæmt sömu könnunum

Kannanir sem vísað er til voru gerðar þegar frumvarpið var nýlega komið fram og aðeins um þriðjungur sagðist þekkja frumvarpið vel. Það eitt og sér segir okkur allt annað en að einróma sátt sé um sjálft frumvarpið, sérstaklega þegar litið er til þess að umsagnir voru ekki komnar fram að ráði. Síðan þá hafa sveitarfélög, ótal fyrirtæki í sjávarútvegi, tengdum greinum og nýsköpun, fræðimenn og fleiri lýst verulegum áhyggjum af afleiðingum frumvarpsins í núverandi mynd. Þegar þetta er skrifað er enn verið að bíða eftir að greiningar Skattsins og Byggðastofnunar á frumvarpinu verði opinberaðar almenningi.

90% vilja fiskvinnslu á Íslandi

Viðskiptablaðið lét gera könnun á dögunum þar sem spurt var nánar út í skoðun landsmanna á frumvarpinu og afleiðingum þess. Þar koma fram áhugaverðar tölur sem gefa skýrari mynd en aðeins spurningin ein og sér um hvort greinin í heild geti greitt meira.

Meðal þess sem kom í ljós í könnun Viðskiptablaðsins var að langflestir, um 90% aðspurðra, telja mikilvægt að fiskur sé unninn á Íslandi. Það kemur ekki á óvart því flest erum við meðvituð um það hversu mikilvæg störf skapast beint og óbeint á landsbyggðinni við fiskvinnslu. Hækkun veiðigjalds ætti því varla að vera til umræðu nema sérstaklega sé hugað að því hvaða áhrif hækkunin hafi á fiskvinnslu og atvinnusköpun tengda henni.

Meirihluti þjóðarinnar telur eðlilegt að veiðigjald sé svipað eða lægra og nú

Þegar spurt er hvað fólk telur eðlilegt að veiðigjald sé segja flest, eða 57,3%, eðlilegast að veiðigjaldið sé á bilinu 0 - 40%. Aðeins um 10% vilja að veiðigjald verði yfir 60%. Ef meðaltal er tekið af öllum svörum er tekið fæst út meðaltalið 35,7% sem þjóðin telur eðlilegt veiðigjald. Í frumvarpinu sem lagt hefur verið fram er ætlunin að miða við útreiknuð norsk verð eða jaðarverð í stað þess að nota verðið sem raunverulega er greitt fyrir fiskinn. Niðurstaðan verður sú að veiðigjaldið verður að meðaltali um 70% af hagnaði við botnfiskveiðar en yfir 100% í tilfelli uppsjávarveiða. 

Stjórnvöldum ber að upplýsa þjóðina um fyrirætlanir sínar.

Í könnun Viðskiptablaðsins kemur auk þess fram að 55% aðspurðra telja að núverandi veiðigjald sé undir 30%. Veiðigjaldið hefur verið 33% um árabil og er því á mjög svipuðum slóðum og þjóðin telur réttmætt gjald. Þetta kemur kannski ekki á óvart miðað við það sem fram kom í könnunum í vor sem ráðamenn hafa ítrekað beitt fyrir sig þar sem aðeins þriðjungur segist þekkja frumvarpið vel.

Þjóðin einfaldlega treystir stjórnvöldum til að taka vel ígrundaðar ákvarðanir og það er á þeirra ábyrgð að gæta að öllum sjónarmiðum og mögulegum afleiðingum við gerð stórra frumvarpa líkt og tvöföldun veiðigjalds óumdeilanlega er. Ef stjórnvöld ætla að nota skoðanakannanir sem röksemdafærslu fyrir stórum ákvörðunum sem geta haft víðtækar afleiðingar er það sömuleiðis á ábyrgð þeirra að tryggja að þjóðin sé upplýst um stöðuna eins og hún er og mögulegar afleiðingar þess sem verið er að leggja til.

Veljum betri leið

Þetta er stórt mál og eðlilegt að á því séu skiptar skoðanir. Það sem fyrirtækin í sjávarútvegi hafa ítrekað kallað eftir er gagnlegt samtal og vandaðar greiningar svo hægt sé að komast að sameiginlegri leið án þess að verið sé að valda skaða sem jafnframt eyðir ávinningi af aukinni gjaldtöku. Stjórnvöld hafa lýst afdráttarlausum skilningi á því hversu mikilvæg verðmætasköpun í sjávarútvegi er fyrir alla þjóðina. Þar er sameiginlegur flötur sem við eigum að byggja á svo útkoman geti orðið betri fyrir alla aðila.