Hringferð SFS 2023 fór fram á dögunum þar sem Heiðrún Lind Marteinsdóttir, framkvæmdastjóri SFS, leiddi opna fundi um allt land til að heyra, beint og milliliðalaust, hvað væri helst að brenna á fólki í tengslum við sjávarútveginn. Yfirskrift ferðarinnar var Hvað hefur sjávarútvegurinn gert fyrir þig? en sjálfbær nýting sjávarauðlindarinnar og hvernig arðinum af henni er skipt varðar okkur öll.

Heiðrún Lind fékk til liðs við sig Konráð S. Guðjónsson, aðalhagfræðing Arion banka, og Björn Berg Gunnarsson, fjáramálaráðgjafa, til að varpa sínu ljósi á sjávarútveginn.

Hér má nálgast erindi Heiðrúnar, Konráðs og Björns.

Hringferðin átti marga viðkomustaði þetta árið en opnir fundir voru haldnir á Ísafirði, Akureyri, Egilsstöðum, í Ólafsvík, Grindavík, Vestmannaeyjum og hringnum svo lokað í Reykjavík 10. nóvember. Fundinum í Reykjavík var streymt og er upptakan aðgengileg hér að neðan.

Fundirnir voru allir vel sóttir, á bilinu 50 til 100 manns á hverjum stað. Það var því ljóst að áhugi fólks á sjávarútvegi er mikill. Miklar umræður urðu í lok hvers fundar, til að mynda um hafrannsóknir, alþjóðlegan samanburð sjávarútvegs, skattsporið, vaxtatækifærin til framtíðar, fiskeldi, veiðigjaldi, strandveiðar, skráningu sjávarútvegsfyrirtækja á markað og raforkuskort sem stendur í vegi fyrir orkuskiptum í sjávarútvegi.

85 milljarða skattspor sjávarútvegs

„Mig langaði að nálgast umræðuna út frá markmiði íslenskrar fiskveiðistjórnunar, sem er að hámarka verðmæti fyrir þjóðarhag. Verkefnið er nefnilega að tryggja varanlegan útflutningsvöxt og áframhaldandi góð lífskjör á Íslandi. Við erum að hámarka verðmæti afurðarinnar hér heima til útflutnings á erlenda markaði þar sem samkeppnin er hörð,“ segir Heiðrún Lind en gæta þurfi að því að Ísland endi ekki sem hráefnisútflytjandi eins og vinir okkar í Noregi þar sem nær allur fiskur er fluttur úr landi til vinnslu áður en hann er fluttur á markaði til sölu.

Heiðrún fór meðal annars yfir nýjar tölur varðandi útflutningsverðmæti, veiðigjaldið, laun og launatengd gjöld og skattspor sjávarútvegs.

„Við vildum setja veiðigjaldið í samhengi stóru myndarinnar en mörgum er tíðrætt um það hvort veiðigjaldið sé of hátt eða of lágt. Veiðigjaldið er lítill hluti af skattspori sjávarútvegs en við kynntum nýjar tölur frá 2022 í hringferðinni sem sýndu að skattspor sjávarútvegs er 85 milljarðar króna. Af því er veiðigjaldið 7,9 milljarðar í heildina. Sjávarútvegur leggur mikið meira til samfélagsins en bara veiðigjaldið eins og þessar tölur sýna svo glögglega. En allt þetta kemur til af því að hægt er að búa til verðmæti í sjávarútvegi á Íslandi,“ segir Heiðrún en eftir miklu sé að slægjast að vel takist til við að auka skattspor sjávarútvegs með því að tryggja áframhaldandi góð skilyrði til rekstrar í sjávarútvegi.

Alþjóðlegi samanburðurinn

Þá greindi SFS frá því að samtökin réðust í þann alþjóðlega samanburð sjávarútvegs sem matvælaráðherra láðist að gera í sinni vinnu undir heitinu Auðlindin okkar. „Það voru vonbrigði að ráðherra skyldi ekki ráðast í þennan samanburð eins og kveðið var á um í stjórnarsáttmála að skyldi gert en við réðumst því í þetta og kynntum niðurstöðurnar í hringferðinni,“ segir Heiðrún en mjög mikilvægt sé fyrir íslenskan sjávarútveg að staðsetja sig á meðal þjóða og átta sig á hvað væri verið að gera vel og hvað mætti gera betur.

Í stuttu máli er íslenskur sjávarútvegur mun sveigjanlegri en aðrar þjóðir og sækir hæstu verðin hverju sinni með mismunandi framleiðslu afurða. Telur Heiðrún til mikils að vinna að halda í þennan fjölbreytileika. Á móti er Ísland hálaunaland í fiskveiðum og fiskvinnslu. „Við erum stolt af því og það mun ekki breytast. En á sama tíma felast í því áskoranir – að keppa við lönd þar sem þessir kostnaðarliðir eru minni,“ bætir hún við.

Þrjár sviðsmyndir í boði

Heiðrún fór að lokum yfir þrjár sviðsmyndir fyrir sjávarútveginn fram veginn og sú ákjósanlegasta felst einfaldlega í því að auka magn afurða með betri og öflugri hafrannsóknum, sækja hærra verð fyrir afurðirnar og nýta þær betur, auka skilvirkni og hagkvæmni rekstrar og halda áfram að sýna ríka samfélagsábyrgð. Þannig aukist myndarlegt framlag sjávarútvegs til samfélagsins, skatttekjur aukist, störfin verði verðmætari og umfang þjónustugreina og nýsköpunar aukist sömuleiðis. „Það þarf bara að ákveða að ráðast í þessa sviðsmynd en ekki þá sem nú virðist vera við lýði hjá stjórnvöldum og endar einfaldlega úti í skurði með minni verðmætasköpun og óhagkvæmari rekstri í sjávarútvegi,“ segir Heiðrún.